Geschiedenis van begraafplaats De Munnikenhof

Geschiedenis van begraafplaats De Munnikenhof

Geplaatst door Mark Terlage

Het waren de burgemeester Westeringh en de gemeentesecretaris De Klerck zelf die op 21 januari 1914 de verkoopakte ondertekenden voor het perceel waar de nieuwe begraafplaats in Veenendaal moest komen.

Zij handelden naar aanleiding van een eerder raadsbesluit van 26 oktober 1911. Het terrein, geheten Het Vendel, bestond in die tijd uit niet meer dan hakhout, heide en een schaapskooi. De grootte bedroeg bijna anderhalve ha en kostte 500 gulden. Het feit dat het terrein hoger gelegen was dan de omgeving (± 11 m boven NAP) was een belangrijk voordeel.

De gemeente gaf aan de architect en aannemer Bernardus van Kreel (1865-1922) de opdracht een verdeelplan te maken voor de nieuwe begraafplaats. Hij ontwierp waarschijnlijk ook het kleine lijkenhuisje dat op de begraafplaats werd gebouwd aan het eind van de noordelijke as vanaf de grote rotonde.

Het is goed mogelijk dat tuinarchitect Samuel Voorhoeve (1880-1948) naar het beplantingsplan van de begraafplaats heeft gekeken. Voorhoeve had het ontwerpen van tuinen van de bekende tuin- en landschapsarchitect Springer geleerd. In 1906 had Voorhoeve zich in Oosterbeek gevestigd als zelfstandig tuinarchitect. Hij ontwierp vooral particuliere tuinen en parken. Later ging hij meer en meer gemeenten adviseren, waarbij ook Veenendaal op zijn pad zal zijn gekomen. Het ontwerp van Van Kreel, waar Voorhoeve mogelijk aan meegewerkt heeft, is gemaakt in de destijds populaire gemengde landschapsstijl.

Eerste ontwerp begraafplaats

Voor het eerste ontwerp was een bijna rechthoekig terrein beschikbaar dat vanaf de Munnikenweg naar achter taps toeliep. Centraal op het perceel ontwierp Van Kreel een grote rotonde die in het midden werd verhoogd. Direct rondom dat hogere middelpunt werd ruimte gemaakt voor grote grafkelders van vooraanstaande Veenendaalse families zoals Van Schuppen (Scheepjeswol).

Naast de binnenrand werd ook de buitenrand van de rotonde benut voor grote grafkelders. Vanaf de rotonde werd een symmetrisch assensysteem ontworpen, waarvan de as richting de Munnikenweg de kortste was. Deze liep uit op de entree tot de begraafplaats. Vanuit het plan bekeken, paste deze ingang perfect.

Rotonde met Treurbeuk op de begraafplaats in Veenendaal.Buiten de begraafplaats was van weerszijden een soort oprit gecreëerd met twee druppelvormige plantsoenen langs de Munnikenweg. Langs de hoofdassen werden berken geplant. Tussen de paden die zich vanaf de rotonde naar buiten strekken, ontwierp Van Kreel grotere grafvelden die door een fijner, rechtlijnig padenstelsel verdeeld werden, behalve aan de zuidzijde. Daar was in het ontwerp ter linker- en rechterzijde een soort radiaal in het ontwerp opgenomen waarlangs een aantal grafrijen werden ontworpen. De grafrijen daar direct naast volgden weer de strakke symmetrie van de rest van het ontwerp. Hierdoor werden punten gecreëerd voor beplanting in de vormen van kleine bosschages. De rand van de begraafplaats werd beplant, midden in de rotonde werd een treurbeuk geplant en langs de lanen werden coniferen gezet, ter ondersteuning van de structuur.

De grafvelden waren verhoudingsgewijs leeg en de paden onverhard. Het noordwestelijke grafveld werd bestemd voor algemene graven die veel dichter opeen lagen dan op de andere velden. De openheid van de grafvelden zou later bij uitgifte van de graven nog opvallender worden omdat telkens twee graven werden uitgegeven, waarop één grafmonument werd geplaatst.

Het eerste graf

Het eerste graf werd uitgegeven op 26 oktober 1917. Zoals gezegd werden de eigen graven in principe alleen dubbel uitgegeven voor zes lijken. In algemene graven werd in eerste instantie nog vijf diep begraven, maar het kwam voor, volgens de begraafregisters, dat in de tijdspanne van een maand soms wel zeven lijken werden begraven. Daaronder bevonden zich in een specifiek geval vier kinderen, variërend in leeftijd van gestorven bij geboorte tot vier jaar. Vanaf 1921 komt dit nauwelijks meer voor en worden telkens drie overledenen in een algemeen graf begraven.

Uitbreiding perceel

Op 9 november 1928 kochten burgemeester Van Kuijk en gemeentesecretaris Blankespoor nog een perceel. Zij handelden in naam van B&W ter uitvoering van een raadsbesluit van 15 mei 1928 om te komen tot uitbreiding van de begraafplaats. Het perceel dat ze kochten, was gelegen ten oosten van de bestaande begraafplaats, ongeveer 40 meter breed en 137 meter diep. Voor het stuk grond ter grootte van iets meer dan een halve hectare betaalde de gemeente 4.384 gulden. De begraafplaats was nu bijna twee hectare groot.

Tweede ontwerp

Hoofdlaan de Munnikenhof in VeenendaalVoor de kleine uitbreiding werd vermoedelijk door de toenmalige gemeentearchitect een ontwerp gemaakt dat aansloot op het eerste ontwerp. Ook Voorhoeve zou weer enige bemoeienis gehad kunnen hebben met dit ontwerp omdat een ontwerptekening uit die tijd zich bevindt in de collectie Voorhoeve in de Speciale Collecties van de Bibliotheek Wageningen. In het ontwerp van de tweede uitbreiding werd wederom een rotonde opgenomen en in de noord-oostelijke hoek werd de aanzet getekend voor nog een rotonde.

Kennelijk werd dit ontwerp ingegeven door een verdere uitbreiding die men voor ogen had, maar op die wijze nimmer gerealiseerd is. Opvallend op deze tekening is dat duidelijk de eerste ingang zichtbaar is, maar dat tegelijk al een aanzet is ingetekend voor de oprijlaan naar de grotere uitbreiding die in de jaren veertig zou volgen.

De eerste aankoop voor die grote uitbreiding volgde in december 1941. Ditmaal kocht de gemeente een stuk van 125 meter breed en ruim 180 meter diep, van ruim twee hectare. Dit stuk lag achter de bestaande begraafplaats. De koopsom bedroeg 11.000 gulden.

In de akte werd opgenomen dat voor de ophoging van dit deel grond mocht worden afgegraven van omliggende percelen. In juni 1942 werd nog eens ruim één hectare aangekocht tegen de prijs van 5.370 gulden. Met dit laatste perceel kreeg de begraafplaats een wat meer rechthoekige vorm. Alleen de achterzijde vormde nog een schuine hoek.

Langs de oostkant van de begraafplaats werd een betonnen keerwand aangebracht, waarschijnlijk om te voorkomen dat de opgehoogde grond weg zou spoelen. Op de betonnen rand werd een eenvoudig hek geplaatst met ijzeren palen.

Nieuw deel gebruiksklaar gemaakt

De Nederlandse Heidemij maakte het nieuwe deel van de begraafplaats in de jaren 1941-1945 gebruiksklaar. Er werd wederom veel aandacht besteed aan de groenaanleg. Centraal in de uitbreiding werd een grote rotonde ontworpen die direct aansloot op het oude deel. De grafvelden werden hier op aangesloten en de paden volgden de ronde lijn van de rotonde waardoor het ontwerp enerzijds een grotere schaal kreeg, anderzijds goed aansloot op het oude deel.

De oprijlaan met nieuwe ingang werd toen aangelegd en op de plaats van de oude ingang werd een kleine rotonde gemaakt terwijl de restruimte benut werd voor graven. De nieuwe ingang lag nu meer naar het oosten, in de uiterste zuidpunt van de begraafplaats.

De toenmalige gemeente Ede betaalde mee aan een deel van de kosten voor de begraafplaats omdat het ook in de verwachting lag dat er veel overledenen uit Ede begraven zouden worden. Destijds lag een deel van Veenendaal nog op het grondgebied van de gemeente Ede, dus deze redenering was niet zomaar uit de lucht gegrepen.

Na de oorlog

Gezien de aard van de grafmonumenten en de data op de grafmonumenten zal de uitbreiding net na de oorlog in gebruik zijn genomen. De uitbreiding was een voortzetting van het eerste ontwerp, maar de paden waren ronder en de grafvelden groter. Er werden geen dubbele graven meer uitgegeven, maar enkele graven waarin ruimte was voor drie lijken. In totaal was de begraafplaats nu ruim vijf hectare groot.

(Bron en foto: dodenakkers.nl)

Lees meer over de geschiedenis van "Begraven in Veenendaal" op: dodenakkers.nl.

Terug naar overzicht meer informatie ontvangen

Laatste wensenboekje

Niet het meest leuke onderwerp, maar wel belangrijk om eens over na te denken.

Laatste wensenboekjeVraag hem nu kosteloos en vrijblijvend aan.Boekje aanvragen

Uitvaart verzorgen

Een uitvaart is een belangrijke bijdrage van het verwerkingsproces. Daarom is het vormgeven ervan iets wat met zorg moet gebeuren.

Meer informatie
Direct hulp nodig?

Ongeacht waar u verzekerd bent.

Terug naar boven