Allemaal kleine handjes op de kist van opa

Geplaatst door Mark Terlage

Ouders willen hun kinderen het liefst beschermen tegen pijn en verdriet. Maar ook zij zullen vroeg of laat ervaren dat de dood bij het leven hoort. Het is belangrijk dat ze de kinderen steun en ruimte geven om het verlies te beleven en te doorleven. Dat ze leren dat je verdrietig mag zijn en dat je de tijd neemt om te rouwen.

Afhankelijk van de leeftijd van kinderen zijn er verschillende manieren om kinderen te betrekken bij het overlijden van een dierbare. En vergis je niet, jonge kinderen tot een jaar of drie hebben misschien nog niet echt het besef van het begrip ‘dood’ maar voelen haarfijn aan dat er iets heel verdrietigs speelt omdat de ouder anders reageert of betrokken is. Daar waar kleuters denken dat de dood een spelletje is en dat het iets tijdelijks is beseffen iets oudere kinderen dat de dood onomkeerbaar is.

Oudere kinderen

Naarmate ze ouder en minder afhankelijk worden, raken ze nieuwsgierig en kunnen ze vragen stellen vanuit een invalshoek die je als ouder in verlegenheid kan brengen. Tieners, die volop bezig zijn met hun eigen zoektocht in het leven, op zoek naar hun identiteit, worden vaak diep geraakt door een overlijden. Ze zijn op zoek naar de betekenis in het leven en de dood kan ze in grote verwarring brengen.

Kinderen betrekken

In de periode tussen het overlijden en de uitvaart betrekken wij kinderen zoveel mogelijk bij alles wat er gebeurt. Met behulp van vragen op zogenaamde sterrenkaartjes, kunnen we soms makkelijker het gesprek openen met kinderen die het moeilijk vinden om te praten. Jongere kinderen kunnen spelend ontdekken wat er gaat gebeuren bij de uitvaart met speciaal ontwikkelde LEGO. Er is een realistische weergave van de aula, rouwauto, rouwende kinderen en volwassenen, dragers met een kist en een begraafplaats. Wie zit er op de voorste rij, naar welke muziek gaan we luisteren en wie zijn er op de begraafplaats allemaal bij? Daar praten we dan met elkaar over.

Troostkoffers

We maken gebruik van troostkoffers. Deze koffers bevatten diverse boekjes en materialen ter verduidelijking van de situatie. We delen knufeldiertjes uit en tijdens de week van overlijden en de uitvaart zien we dat dit, ook bij de oudere kinderen, troost geeft. Tijdens de plechtigheid worden de tranen afgedroogd met de oren van de knuffel. Er zijn werkboekjes waarin kinderen zelf tekenen en schrijven en voor de allerjongsten is er “Bo de Beer in de wolken” waaruit voorgelezen kan worden en via de bijbehorende app een brief verstuurd kan worden.

Als het mogelijk is, bedenken we samen met de kinderen en ouders een passend afscheidsritueel. Soms heeft een kind een fijne herinnering aan een specifiek muzieknummer; dat kunnen we dan tijdens de plechtigheid draaien. Of we bedenken samen met de kinderen een afscheidsritueel zoals laatst toen alle kleinkinderen hun handjes met verf stempelden op de kist van hun opa om hem zo uit te zwaaien, of toen tieners aan de binnenkant van het deksel hun laatste groet hadden geschreven voor hun vriendin.